Gelukkig zijn er altijd mensen die precies weten hoe iets moet zijn. Dat is vooral fijn als je zelf nog niets weet. Het vervelende is alleen dat over hetzelfde onderwerp verschillende zekerheden bestaan. Verwarrend. Later kom je er achter dat de duidelijke beweringen slechts aspecten, gezichtshoeken waren.
Elementen waar je een verfijnde opvatting mee kunt samenstellen.Als leerling op de kunstacademie werd mij bezworen dat een van de verschrikkelijkste dingen die de tekenkunst bedreigen de viltstift was. (Over de balpen kon niet eens gesproken worden.) Zo’n staafje van met inkt doordrenkte vezels was karakterloos, liet geen enkele expressie toe, het gebruik leidde niet tot iets wat je textuur zou kunnen noemen. Een vergroting van het handschrift, Ja zelfs een ontkenning van al wat mooi was.
Bij een bezoek aan een oudere meester (Willi Martinali) leerde ik het kwalijke tekengereedschapje kennen: een glanzend, wat dikke pen, bomvormig om te zien, lekker om vast te pakken: de Flow Master.
Er hoorde een klein blikje aparte inkt bij. Toen ik er mij een had aangeschaft bleek het vullen elke keer te leiden tot een kleine ramp: Alles kwam onder de onuitwasbare inkt. Wasbak, handdoek, kleding, zelfs de zeep werd zwart en bleef dat.Na twintig jaar is de viltstift in tientallen verschillende vormen een normaal en handzaam schrijfgereedschap geworden. Er kan nu zelfs geschreven worden op manieren, die vroeger ondenkbaar waren.
Op ijzer, onder water, in de ruimte. Als de vraag groot genoeg is verschijnt de benodigde stift vanzelf. Nu is schrijven, maar zeker ook tekenen, reeds lang een manier geweest om dingen te ordenen, vast te leggen en plannen te maken. Evengoed als de aard van het oog en de vorm van de hand is de schrijfstift van invloed op de overdrachtsvorm en dus ook op de inhoud. De oog-hand coördinatie is een zo verfijnd element, compleet verweven in alle uitingsvormen van onze cultuur. Men kan in samenwerking met een chemicus en een vormgever voor elke toepassing de perfecte pen maken.Wat mij bezighoud is of deze bezorgde leraren twintig jaar geleden gelijk hadden. Er is tenminste een punt van belang: de textuur die ontstaat met conventioneel schrijfgerei bevat in ieder geval geschiedenis, traditie, zo u wilt. Dat is van waaruit het verleden naar de toekomst stroomt. Dat was ook een onderwerp van de beeldende kunst in die tijd: het tachisme. Een stroom die de verbazing over het ik in al zijn consequenties onderzoekt. Met de hoop bij iets zuivers en waars uit te komen binnen het individu: de schilder dus, die namens, of misschien zelfs in plaats van , iedereen tot een subtiliteit zou komen die mogelijk zelfs tot het geheim van het leven zou door kunnen dringen.
De aanraking van het papier met een viltstift is in ieder geval een stuk vlakker dan met een potlood, schrijf- of tekenpen. En het is merkwaardig deze voorgaande gelijktijdigheid te overwegen. Een vervlakking in de vorm van de informatie zelf bij de hulpmiddelen en een verdieping van het bezig zijn met de hulpmiddelen.
Nog duidelijker wordt wat ik bedoel als je de vorm van de cijfers bekijkt van een zakrekenmachine. Een acht, bestaande uit zeven streepjes. Schuingezet: een concessie aan de leesbaarheid. Quasi efficient en in ieder geval bijzonder lelijk. Een totale ontkenning van de lange en schitterende geschiedenis van letters en cijfers. Het ontwerp hiervoor lijkt gemaakt door een olifant, die na de totale verbrijzeling van het porcelein met kast en al, in de scherven, met zijn poot (zelfs zonder viltstift) dit cijfer vormde.Een vermindering van informatie per beeld of teken zoals ook de T.V. (of het computer-scherm) een verarming per beeld oplevert. Zo primitief als zelfs in de allerduistertste middeleeuwen achterlijk gevonden zou zijn.
Ik heb het nu dus niet over de hoeveelheid informatie of de informatie volgorde. Nee, alleen de visuele kwaliteit per beeld. En dat op hetzelfde moment dat de kennis hierover en de kundigheid misschien wel hoger is als ooit in de tijd geweest is. Het lijkt wel of een poëtische verdunning of zelfs gewoon funktionele schoonheid een belemmering zouden vormen voor het pure informatie orgasme dat in een deel van de wereld een groot deel van de mensen in verwarring aan het brengen is.
Column Gerrit van Bakel in Delta, TU Delft