Een nieuwe mogelijkheid van de vreugde van Papin

Door verhitting wordt het water in een drukpot omgezet in stoom. De druk van de stoom duwt de zuiger tegen de granieten plaat en verheft plateau en geboortegrond van de dragers.

De Papinmachine heeft de ongebruikelijke functie een verheffing omwille van de verheffing uit te voeren en is als zodanig een instrument dat de mens dient een verbinding tot stand te brengen tussen de fysische realiteit en de metafysische verbeelding. Op tweejarige leeftijd maakte Gerrit van Bakel van nabij de dood van zijn vader mee, die bij het onklaar maken van een geschutskoepel, na de oorlog op zijn weilanden achtergebleven, werd geraakt door een veer die onder de hoge druk van olie uit een buis schoot. Deze gebeurtenis zou jaren later als onderdeel van een complexe thematiek in de Papinmachine verwerkt worden.

Een heldere sobere constructie die bestaat uit een onderstel van blinkend ijzer, een plateau van dof donker graniet en een bergje zand waar wat grassprietjes uitsteken. Het totale object heeft een hoogte van 2 meter.
De ooghoogte van een kijker komt onder het draagvlak. Het is een open symmetrische constructie die op geen enkele wijze het zicht op de ruimte belemmerd. Ondanks het gebruik van zware materialen als ijzer en graniet, heeft het ding geen massa en volume, maar is veeleer een compositie van dunne strakke lijnen. De ranke hemelreikende vorm, de symmetrie en het centraal geplaatste bergje zand benadrukken de vertikaliteit van het werk. De vertikale beweging krijgt een tegenwicht in de horizontale lijn van het plateau. In de drager is een cylinder opgehangen die gevuld is met water. Onder de cylinder staat een ijzeren wagentje waar houtskool in ligt. De machine geeft de indruk te kunnen werken; het houtskool suggereert een klaar voor gebruik en de vermelding in de titel van de natuurkundige Papin, de uitvinder van de stoomketel, geeft bovendien een aanwijzing voor de werking. Met behulp van de titel en door de constructie nauwkeurig te bekijken is het mogelijk de werking te achterhalen. Op de foto is te zien dat de vier dragende benen kruislings met elkaar verbonden zijn door dunne ronde staven ijzer, die aan de benen bevestigd zijn met bouten. Het duidt op verstelbaarheid. Ook de scharnieren wijzen op de mogelijkheid van verstellen. Maar het is slechts een visuele verstelbaarheid, de delen zitten stevig ingeklemd tussen grond en plateau. Ook de afwerking en de schoonheid van de verschillende onderdelen vraagt de aandacht. Als een prototype tonen ze precies wat ze zijn-, tonen ze hoe ze eruit horen te zien: de ijzeren staven, de bevestigingspunten, de wielen van het wagentje; de vier dragende henen bestaan niet uit één massieve staaf ijzer, maar uit drie fijngesneden staven die van boven eindigen in een bladvorm. De totale ijzeren constructie heeft een spannende ritmische opbouw door de afwisseling van dikke en dunnere staven, ronde en hoekige componenten en de variatie van 4. 3. 2 delige en enkelvoudige elementen.

Collectie van Abbe Museum

Videoregistratie werking Papin machine, vanaf VHS kopie 1983